Η Λευκάδα είναι ένα νησί με μεγάλη πνευματική παράδοση. Η γεωγραφική της θέση – όπως και των άλλων νησιών του Ιονίου – της εξασφάλισε μια πιο στενή σχέση με τη Δύση στα χρόνια που η ηπειρωτική Ελλάδα γνώριζε τον πνευματικό μεσαίωνα της τουρκοκρατίας.

Ο ιδιότυπος επτανησιακός πολιτισμός, αλλά και η ξεχωριστή φυσιογνωμία του νησιού που το κατακλύζει ο «βόγγος απ’ τα πέλαγα ο βόγγος απ’ τα πεύκα», έδωσαν τη δυνατότητα στη Λευκάδα να γεννήσει και να εκθρέψει μερικές από τις πιο αισθαντικές ποιητικές ψυχές. Εδώ γεννήθηκαν ή από δω κατάγονται κορυφαίοι καλλιτέχνες και επιστήμονες με πανελλήνια αναγνώριση και διεθνή καταξίωση και προβολή.

Ιωάννης Ζαμπέλιος (1787-1856). Μετά τις σπουδές του στην Ιταλία και το Παρίσι (νομική, φιλολογία, φιλοσοφία), επιστρέφει στη Λευκάδα και διορίζεται εισαγγελέας του κράτους των Ιονίων Νήσων. Μυείται στη Φιλική Εταιρεία, αφιερώνεται ολόψυχα στον Ιερό Σκοπό της και καταξιώνεται ως ο κορυφαίος Φιλικός στη Λευκάδα. Έγραψε δώδεκα τραγωδίες εθνικού περιεχομένου.

Λευκάδιος Χερν / Γιακούμο Κοϊζούμι (1850-1904). Ένας σπουδαίος Λευκαδίτης λογοτέχνης που μετανάστευσε στην Ιαπωνία και με το έργο του έκανε γνωστή τη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και τον πολιτισμό της, στη Δύση. Θεωρείται εθνικός συγγραφέας της Ιαπωνίας.

Σπυρίδων Ζαμπέλιος (1813-1881). Γιος του Ιωάννη Ζαμπέλιου. Ιστορικός συγγραφέας, που με το σπουδαιότερο έργο του «Βυζαντιναί μελέται» (1857), προσπάθησε να αποδείξει την ενότητα του βυζαντινού κράτους. Διακρίθηκε και ως μυθιστοριογράφος.

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879). Κορυφαίος λυρικός. Η ποίησή του δονείται από την αγάπη του για την πατρίδα, την ελευθερία και το θαυμασμό του για τους αγωνιστές του ’21. Για χρόνια εκπροσώπησε τη Λευκάδα στην Ιόνιο Βουλή, όπου από τις γραμμές των Ριζοσπαστών αγωνίστηκε για την Ένωση. Όταν το όνειρο έγινε πραγματικότητα, έγινε μέλος του Εθνικού Κοινοβουλίου.

Άγγελος Σικελιανός (1884-1952). Ο εμπνευστής της Δελφικής Ιδέας, ένας μεγάλος λυρικός ποιητής-μύστης, με οικουμενικό όραμα που μπόρεσε να συγκεράσει στην ποίησή του τις αρχαιοελληνικές με τις χριστιανικές αξίες, καταφέρνοντας να γίνει πανανθρώπινος.

Κλεαρέτη Δίπλα-Μαλάμου. Ποιήτρια και πεζογράφος, η πρώτη Ελληνίδα που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Νίκος Σβορώνος (1911-1989). Βυζαντινολόγος και σπουδαίος μελετητής της σύγχρονης ιστορίας μας, με σπουδαίο έργο και διεθνή αναγνώριση.

Αριστόξενος Σκιαδάς (1932-1994). Καταξιωμένος καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας που διετέλεσε αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Νίκος Γ. Κατηφόρης (1903-1967). Πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και για πολλά χρόνια χρονογράφος του Ριζοσπάστη.

Γεράσιμος Γρηγόρης (1907-1985). Λογοτέχνης βραβευμένος με δύο κρατικά βραβεία λογοτεχνίας (1958 και 1963).

Θεόδωρος Στάμος (1922-1997). Ζωγράφος με παγκόσμια απήχηση, πρωτοπόρος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.

Νάνος Βαλαωρίτης. Σπουδαίος υπερρεαλιστής ποιητής, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας.

Αγνή Μπάλτσα. Κορυφαία λυρική καλλιτέχνης. Μεσόφωνος με αξιοζήλευτη διεθνή καριέρα

Η Λευκάδα έχει την αρχαιότερη (μετά την Κέρκυρα) Φιλαρμονική της Ελλάδας (1850). Το δραστήριο Σωματείο συνέβαλε στην ανάπτυξη της μουσικής παιδείας των Λευκαδιτών ενώ έδωσε το παρόν σε σπουδαία ιστορικά γεγονότα, όπως η Ένωση των Επτανήσων το 1864, οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας το 1896, η Μεσολυμπιάδα του 1906, κ.ά. Το 1983 της απονέμεται το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Στη Φιλαρμονική λειτουργεί Μουσική Σχολή, Μπάντα, Μπαντίνα και Μουσικά Σύνολα. Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την ΦΕΛ στην ιστοσελίδα της: http://filarmoniki.gr/

Στη Λευκάδα, επίσης, δραστηριοποιούνται συγκροτήματα παραδοσιακών χορών, χορωδίες και μαντολινάτες με πανελλήνια, αλλά και διεθνή προβολή.

Τέλος, αξίζει να επισκεφθείτε την Χαραμόγλειο Ειδική Λευκαδιακή Βιβλιοθήκη η οποία έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών αλλά και κατέχει βραβείο ρεκόρ guinness.

Μουσεία της Λευκάδας

Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας: στεγάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Λευκαδίων. Τα ευρήματα που παρουσιάζονται καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο, που ξεκινά από τη μέση παλαιολιθική εποχή (200.000 – 35.000 π.Χ.) και φτάνει έως τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο μουσείο εκτίθενται σε ξεχωριστή αίθουσα τα ευρήματα των ανασκαφών του Γερμανού αρχαιολόγου Γουλιέλμου Νταίρπφελντ, ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία ότι η Λευκάδα είναι η Ιθάκη του Ομήρου. Το μουσείο φιλοξενεί εργαλεία, κεραμικά, χάλκινα, κοσμήματα και κτερίσματα τάφων, κυρίως από την αρχαία Νήρικο, το Νυδρί, τη Χοιροσπηλιά στην Εύγηρο και από τη σπηλιά στο Φρύνι.
Τηλ. 26450.21635

Λαογραφικό Μουσείο του Μουσικοφιλολογικού Ομίλου «Ορφεύς» «Πανταζής Κοντομίχης»: ιδρύθηκε το 1937, περιλαμβάνει πολλά αξιόλογα και σπάνια εκθέματα, καθώς και μια πλούσια συλλογή από την καθημερινή ζωή και τις ασχολίες των Λευκαδιτών. Για πληροφορίες 2645022778

Μουσείο Φωνόγραφου: κοντά στον κεντρικό πεζόδρομο της παλιάς πόλης στεγάζεται το μικρό ιδιωτικό μουσείο με φωνόγραφους, δίσκους, σπάνια χρηστικά αντικείμενα, διακοσμητικά, εργαλεία, κουτάκια, σφραγίδες, χαρτονομίσματα και καρτ-ποστάλ εποχής.
Τηλ. 26450.21088

Εκκλησιαστικό Μουσείο Ι.Μ.Φανερωμένης: στην Ι.Μ.Φανερωμένης, έξω από το χωριό Φρύνι, σε απόσταση 4 χλμ. από την πόλη της Λευκάδας, πρόκειται να λειτουργήσει Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης με ποικίλα εκθέματα, προερχόμενα από ναούς και μονές του νησιού, τα οποία καλύπτουν μία εκτεταμένη χρονικά περίοδο, από την εποχή της δεύτερης Τουρκοκρατίας (1479-1684) έως και την ενσωμάτωση της νήσου στο ελεύθερο ελληνικό κράτος το 1864.
Σε νεόδμητο κτίριο δύο ορόφων, που βρίσκεται στον περίβολο της Ιεράς Μονής, έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα εκθεσιακοί χώροι όπου πρόκειται να εκτεθούν ποικίλα αντικείμενα εκκλησιαστικής τέχνης. Τον κύριο όγκο των εκθεμάτων αποτελούν έργα επτανήσιων και λευκαδίων ζωγράφων, κυρίως μεταβυζαντινές φορητές εικόνες και στοιχεία τέμπλων (δεσποτικές εικόνες, επιστύλια, θυρόφυλλα).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ποικίλα εκκλησιαστικά χειρόγραφα και παλαιότυπα από τη βιβλιοθήκη της μονής, με σπάνιες και παλαιές εκδόσεις ελλήνων και ξένων τυπογράφων των προεπαναστατικών και επαναστατικών χρόνων. Αξιόλογα είναι και τα ποικίλα έργα αργυροχοίας, κυρίως σταυροί αγιασμού, δισκοπότηρα, κανδήλες, δίσκοι, επενδύσεις εικόνων και ευαγγελίων. Τέλος, σημαντικό μέρος των εκθεμάτων αποτελούν ποικίλα άμφια και στοιχεία αρχιερατικών στολών, καθώς και μία αξιόλογη σειρά αντιμηνσίων που χρονολογούνται από το 18ο -19ο αι.

Λαογραφικό Μουσείο Λευκαδίτικου Κεντήματος «Μαρία Κουτσοχέρω»: Σ΄ αυτό το μικρό ιδιωτικό μουσείο και μέσα από τα παραδοσιακά εκθέματα, ο επισκέπτης ανακαλύπτει τη ζωή και το χαρακτήρα, την επιμονή, την υπομονή και την ευφυΐα των ορεινών Λευκαδιτών που έζησαν κάτω από σκληρές συνθήκες και δημιούργησαν έναν ολοκληρωμένο λαϊκό πολιτισμό.
Τηλ. 26450.41590

Κοντομίχειο Λαογραφικό Μουσείο Δήμου Σφακιωτών, στον Κάβαλο. Δημιουργήθηκε από το αρμόδιο Νομικό πρόσωπο του Δήμου και λειτούργησε για το κοινό από το καλοκαίρι του 2004. Στεγάζεται στο παλιό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου Καβάλου, μέσα σε ένα θαυμάσιο πευκόφυτο χώρο. Το μουσείο αναφέρεται στα εργαλεία, στη σημασία τους για την κοινωνική εξέλιξη, στην εποχή της δημιουργίας τους, καθώς και στο κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της εργασίας του Λευκαδίτη στην προβιομηχανική εποχή.

Στους χώρους του Μουσείου εκτίθενται: Συλλογή εργαλείων από διάφορα επαγγέλματα, όπως του τσαγκάρη, του γεωργού, του μαραγκού, του κουρέα, του χτίστη, του σιτά, του καλατζή, του ξυλοκόπου κ.α.
Αναπαραστάσεις χώρων του Λευκαδίτικού σπιτιού (κουζίνα, φούρνος). Συλλογή παλαιών φωτογραφιών. Συλλογή με υφαντά και παραδοσιακές φορεσιές.